Datastructure algoritm

ВИРТУАЛ ТЕХНОЛОГИЙН ТЭНХИМ,
Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
Мэдээллийн Технологийн
www.emust.edu.mn
хэрэглээ - I
Код: U.IT101

IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ - I
Сэдэв: Өгөгдлийн бүтэц, Алгоритм
Е-Нээлттэй Институт
www.emust.edu.mn

Агуулга:
01 Өгөгдлийн бүтэц
www.emust.edu.mn
01
02
02 Алгоритм
03 Програмчлал
04 Програмчлалын хэлүүд
04 Markup languages
3

ХИЧЭЭЛИЙН ЗОРИЛГО:
Энэ хичээлээр өгөгдлийн бүтэцийн үндэс,
зарчим, Алгоритмын талаар мэдэж авахаас гадна,
програмчлалын хэлний талаарх ойлголттой
болоход оршино.
www.emust.edu.mn
4

www.emust.edu.mn
- Компьютерийн шинжлэх ухаанд
Өгөгдлийн бүтэц гэдэг нь өгөгдлийг үр
ашигтай ашиглах боломжтой байдлаар
хадгалах буюу зохион байгуулахыг хэлнэ.
- Өгөгдлийн бүтцүүд нь их хэмжээний
өгөгдлүүдийг үр ашигтайгаар зохион
байгуулах зорилготой.
Жишээ нь:
Tомоохон хэмжээний өгөгдлийн сан болон
интернэт xаяглалтын үйлчилгээнд
ашигладаг.
1. Өгөгдлийн
бүтэц
5

1. Өгөгдлийн бүтэц
Data structure
- Өгөгдөл. / Data/
Өгөгдөл гэдэг нь тоо болон тэмдэгтүүдийн
цогц юм. Мэдээ гэдэг нь ямар нэг зорилгогүйгээр
цуглуулсан өгөгдөл.
www.emust.edu.mn
6

Data structure
- Хувьсагч. / Variables /
Хувьсагч гэдэг нь тоон утга нь хэд ч байж болох үл
мэдэгдэх тоо юм. Гэхдээ хувьсагч нь зэргээсээ хамаарч
өөрчлөгдөнө. Хувьсагч нь төрөлтэй байна.
Жишээ нь: Бүхэл тоон төрөл, бутархай тоон төрөл гэх мэт
Жишээ нь
www.emust.edu.mn
7

Data structure
- Массив. /Massive/
Массив буюу Хүснэгт нь олон элементийг өөртөө
агуулах, элементүүд нь тус бүр индексээр
илэрхийлэгдэх энгийн өгөгдлийн бүтэц юм. Өөрөөр
хэлбэл их хэмжээний өгөгдлийг зохион байгуулах, хайх,
бүлэглэх гэх мэт өгөгдөлтэй ажиллахад ашиглагддаг. Массив
нь нэртэй (name of array) байна.
Массивын нэг өгөгдлийг массивын элемент гэнэ. Элементүүд
бүгд дугаарлагдсан байна. Элементийн дугаарыг индекс
(index) ба 0-ээс эхлэн тоологдоно.
www.emust.edu.mn
8

1. - Өгөгдлийн бүтэц
Data structure
- Массив. /Massive/
Багана 0 Багана 1 Багана 2 Багана 3
a[0] [0] a[0] [1] a[0] [2] a[0] [3]
a[1] [0] a[1] [1] a[1] [2] a[1] [3]
2 1
a[2] [1] a[2] [1] a[2] [2] a[2] [3]
www.emust.edu.mn
Мөр 0
Мөр 1
Мөр 2
Row index Column index
9

Data structure
- Жагсаалт/List/
Шугаман буюу дараалсан зохион байгуулалт бүхий
элементүүдийн олонлогийг жагсаалт гэнэ. Жагсаалтыг
холбоосоор нь нэг холбоост, хоёр холбоост гэж ангилна.
Динамикаар үүссэн элементүүдийн дарааллыг холбоос буюу
заагчаар тодорхойлно.
• Single Linked List –SLL
• Double Linked List –DLL
www.emust.edu.mn
10

Data structure
www.emust.edu.mn
11

Data structure
- Стек /Stack/
Эхлэлд орсон нь сүүлд нь гарах зарчмаар зохион
байгуулагдсан өгөгдлийн бүтцийг стек гэнэ.
www.emust.edu.mn
LIFO-Last In First Out
Стект элемент нэмэх , устгах үйлдлийг хийх боловч эдгээр
үйлдлүүд нь зөвхөн стекийн орой гэж нэрлэгдэх элементээс
гүйцэтгэгдэнэ. Стек нь ийм хязгаарлагдмал үйлдлийг гүйцэтгэх
боловч программчлалд маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
12

Data structure
www.emust.edu.mn
13

Data structure
- Queue –Дараалал
Эхэлж орсон нь эхэлж гарах зарчмаар зохион
байгуулагдсан өгөгдлийн бүтцийг дараалал гэнэ.
www.emust.edu.mn
FIFO-First In First Out
14

Data structure
www.emust.edu.mn
15

Data structure
- Tree – Moд
Зангилаанууд болон тэдгээрийг холбосон
холбоосуудаар дүрслэгдсэн өгөгдлийн
бүтэцийг мод гэнэ. Мод нь өгөгдлийг агуулах
зангилаа, өөр зангилаатай холбогдох
холбоосуудаас тогтоно.
www.emust.edu.mn
16

Data structure
- Tree – Moд
Модны хамгийн эхний зангилааг үндэс буюу язгуур /
үндсэн зангилаа / гэнэ. Модны онцлог нь үндсэн зангилаанаас
ямар нэг зангилаанд хүрэх ганц зам байна.
www.emust.edu.mn
17

Data structure
- Moд / Tree /
Модны замын урт нь модон дахь бүх зангилааны түвшингүүдийн
нийлбэрээр тодорхойлогддог. Жишээ нь: Дараах модны өндөр нь 3, урт
нь 0*1+1*3+2*3+3*1=12 байна.
www.emust.edu.mn
Түвшин 0
Түвшин 1
Түвшин 2
Түвшин 3
18

Data structure
- Хоёртын мод
Модны нэг зангилаанаас гарч болох дэд зангилааны
тоо нь хамгийн ихдээ 2 байх модыг хоёртын мод гэнэ.
www.emust.edu.mn
19

Data structure
- Хоёртын мод
Жишээ нь: 50, 60, 40,72, 53, 22, 35, 41, 80, 57, 18
www.emust.edu.mn
50
40 60
22 53 72
35
41
18 57 80
20

www.emust.edu.mn
“Aлгоритм бол тодорхой үр дүн
гаргаж авахын тулд дараалан
гүйцэтгэх ёстой үйлдлүүдийн
жагсаалт юм. ”
2. Алгоритм
21

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Блок схем
/Flow chart/
www.emust.edu.mn
22

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Алгоритмын үндсэн бүтэц /Basic structures of algorithms/
• Дараалсан Бүтэц /Sequence structures/
• Салаалсан бүтэц /Selection structures/
• Давталттай бүтэц /Repetition structures/
Эдгээр бүтэцүүдийг ашиглан нарын төвөгтэй
алгоритмыг илэрхийлэх боломжтой юм.
www.emust.edu.mn
23

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Дараалсан Бүтэц.
/Sequence structures/
www.emust.edu.mn
24
Эхлэл
Процесс 1
Процесс 2
Төгсгөл

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Салаалсан бүтэц
Selection structures
www.emust.edu.mn
25
Эхлэл
Нөхцөл
Процесс 1 Процесс 1
Төгсгөл
Худал
Үнэн

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Давталттай бүтэц
Repetition structures
www.emust.edu.mn
26
Эхлэл
Процесс 1
Нөхцөл
Үнэн
Процесс 2
Төгсгөл
Худал

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Алгоритмын төрөл /Typical algorithms/
- Шугаман хайлт. /Linear search/
Энэ арга нь хайлтын хамгийн энгийн арга юм. Зөвхөн хайж буй
элементийн утга мэдэгдэх бөгөөд олон хайлт явуулах
өгөгдлийн олонлогийн талаар ямар нэг мэдээлэл байхгүй үед
энэ аргыг ашиглана.
www.emust.edu.mn
27

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
Хайлт явуулах олонлог:
www.emust.edu.mn
28
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8
утга 30 60 6 54 89 23 38 55 1
23

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8
утга 30 60 6 54 89 23 38 55 1
23
www.emust.edu.mn

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8
утга 30 60 6 54 89 23 38 55 1
www.emust.edu.mn
23

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
www.emust.edu.mn
33
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8
утга 30 60 6 54 89 23 38 55 1
Элемент олдлоо. 23
Буцаах утга: 5

2. Aлгоритм:
ALGORITM
-Хоёртын хайлт /Binary search/
Хоёртын хайлт буюу таллан хуваах арга нь Шугаман
хайлттай харьцуулбал илүү үр дүнтэй аргын нэг юм.
Энэ арга нь өгөгдлийг 2 хэсэгт хуваан, хайх
элемент аль хэсэгт байгааг тодорхойлдог.
www.emust.edu.mn
34

2. Aлгоритм:
ALGORITM
-Энэ аргын үндсэн санаа нь:
1. Хайх элемент буюу Х тоо массивын дундаж элемент
мөн үү гэдгийг шалгах явдал юм. Хэрэв энэ нь үнэн
бол бодлогын шийд олдсон гэсэн үг.
2. Хэрэв тийм биш бол 2 тохиолдол байна.
www.emust.edu.mn
35

2. Aлгоритм:
ALGORITM
а. Х нь дундаж элемент буюу голын элементээс бага
бол уг массив эрэмбэлэгдсэн гэдгийг тооцоод голын
элементээс баруун тийш байрлах бүх
элементүүдийг хасах ба голын элементийн зүүн
талд орших хэсэгт хэрэглэх
Б. Х нь дундаж элемент буюу голын элементээс их бол
уг массив эрэмбэлэгдсэн гэдгийг тооцоод голын
элементээс зүүн тийш байрлах элементийг хасаад
массивын баруун талд орших хэсэгт хэрэглэх
www.emust.edu.mn
36

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
утга 1 2 10 23 24 50 66 73 74 89
www.emust.edu.mn

2. Aлгоритм:
ALGORITM
Хайх утга:
www.emust.edu.mn
40
23
i 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
утга 1 2 10 23 24 50 66 73 74 89
Элемент олдлоо.
Буцаах утга: 3

2. Aлгоритм:
ALGORITM
a) Рекурс
Өөрөө өөрийгөө дуудан ажиллуулах хэлбэрээр
зохиогдсон програмыг рекурс програм гэнэ. Рекурс
програмаар ихэвчлэн рекурент томъёогоор өгөгдсөн бодлого
эсвэл рекурент аргаар гарч ирэх үр дүн бүхий асуудлыг
шийдэхэд ашигладаг.
www.emust.edu.mn
41

2. Aлгоритм:
ALGORITM
a) Рекурс
www.emust.edu.mn
n=3 үед 7 үйлдэл хийгдэнэ.
1. A->C
2. A->B
3. C->B
4. A->C
5. B->A
6. B->C
7. A->C
42

2. Aлгоритм:
ALGORITM
b) SelectionSort-Сонгон эрэмблэх алгоритм
Массив дахь хамгийн бага элементийг олж массивын
эхний элементтэй сольж , дараа нь удаах бага элементийг олж
массивын хоёр дахь элементтэй солих замаар маиссвын бүх
элемент эрэмбэлэгдэж дуустал үйлдлийг давтан гүйцэтгэнэ.
Энэ арга нь үлдэж байгаа хэсэг бүрээс хамгийн бага
элементийг нь сонгож байгаа учир сонгон эрэмбэлэх арга гэж
нэрлэсэн юм.
www.emust.edu.mn
43

2. Aлгоритм:
ALGORITM
b) SelectionSort-Сонгон эрэмблэх алгоритм
50 80 40 60 30 70 10 90 20 Эхний алхамд ХБ=10 тул 50-тай солигдоно
10 80 40 60 30 70 50 90 20 ХБ=20 тул 80-тай солигдоно.
www.emust.edu.mn
44

2. Aлгоритм:
ALGORITM
c) Оруулан эрэмблэх алгоритм
Энэ арга нь сонгон эрэмбэлэх аргыг бодвол илүү уян
хатан, үр ашигтай юм. Уг аргын үндсэн үйлдэл нь
эрэмбэлэгдсэн массивт эрэмбэлэлтийг алдагдуулахгүйгээр
шинэ элемент оруулах үйлдлээр тодорхойлогдоно. Өөрөөр
хэлбэл эрэмбэлэгдсэн элементүүдийн шинэ элементээс их
элементийг нэг байрлал баруун тийш шилжүүлэх байдлаар
орвол зохих байрлалыг чөлөөлж өгдөг.
www.emust.edu.mn
45

2. Aлгоритм:
ALGORITM
c) Оруулан эрэмблэх алгоритм
50 80 40 60 30 70 10 90 20
Эхний элементийг эрэмбэлэгдсэн массив гэж үзье. Тэгвэл дараагийн алхамд 2 дахь
элементийг оруулах үйлдэл гүйцэтгэгдэнэ
www.emust.edu.mn
50 80
40 50 80
40 50 60 80
30 40 50 60 80
30 40 50 60 70 80
10 30 40 50 60 70 80
10 30 40 50 60 70 80 90
46

www.emust.edu.mn
Алгоритмыг компьютерийн ойлгох хэлрүү
хөрвүүлэх ажлыг алгоритмын
нэвтрүүлэлт буюу програмчлал гэнэ.
3. Програмчлал
47

3. Програмчлал:
PROGRAMING
• Доод төвшний програмчлалын хэл
(Low-level programming language)
• Дээд төвшний програмчлалын хэл
(High-level programming language)
www.emust.edu.mn
48

4. Програмчлалын хэл:
PROGRAMING LANGUAGES
(High-level programming language)
(a) Procedural languages
Жишээ нь: Fortran，COBOL，Pascal，BASIC，C, PL/I，
(b) Object-oriented languages
Жишээ нь: Java，C++
(c) Script languages
Жишээ нь: ECMAScript, Perl，PHP，Python，Ruby
(d) Markup language
Жишээ нь: HTML, XML
www.emust.edu.mn
49

FORTRAN - FORmula TRANslator
IBM (International Business
Machines, АНУ) компанид, эрдэмтэн Жон
Бэкусын (John Backus) удирдсан ЭШ-ний
баг физик, математик, инженерийн
шинжлэх ухааны тооцоо хийх
зориулалтаар бүтээсэн.
www.emust.edu.mn
Жишээ нь, a=5 ба b=3
байхад c=a+b
50

BASIC – (Beginner’s All Purpose
Symbolic Instruction Code)
1965 онд Дартмудын коллежийн
(Dartmouth College, АНУ) математикчид
Жон Кемени (John Kemeny), Томас Курц
(Thomas Kurtz) нар зохиосон
www.emust.edu.mn
байхад c=a+bz
51

c) (a) Procedural languages
Pascal
Цюрихын технологийн дээд сургуулийн
(Щвейцар) эрдэмтэн Никлаус Вирт
(Nicklaus Wirth) 1970-аад онд оюутнуудыг
програмчлалд сургах зориулалтаар
бүтээсэн. Програмчлалын Паскаль хэл маш
амжилттай зохиогдсон учраас сургалтын
хүрээнээс халин гарч, түгээмэл
хэрэглэгдэгч алгоритмын хэл болсон.
www.emust.edu.mn
байхад c=a+b
52

C хэл
1970-аад онд AT&T компанийн Беллийн
лабораторийн (Bell Laboratories, АНУ)
э.ш.а. Деннис Ритчи (Dennis Ritchie) Unix
үйлдлийн системд програмчлах зорилгоор
бүтээсэн байна. Си хэл нь, доод төвшний
програмчлал болон дээд төвшний
програмчлалын давуу талуудыг жигд
агуулсан учраас заримдаа дунд төвшний
програмчлалын хэл гэдэг. Алгоритмын
хэлүүд дундаас хамгийн өргөн тархсан,
хүчирхэг хэл.
www.emust.edu.mn
байхад c=a+b
53

Object-oriented languages
C++
C хэл бол C++ ийн дэд олонлог гэж ойлгож
болно. Эхлээд С гэж процедур хандалтадат
хэл гэж байж байгаад дараагаар нь түүнд
объект хандалтад програмчлалын
технологийг нэвтрүүлж өгсөнөөрөө С++
болсон байна.
www.emust.edu.mn
байхад c=a+b
54

d) Object-oriented languages
www.emust.edu.mn
JAVA
JAVA бол Sun Microsystems корпорацийн бүтээсэн програмчлалын хэл
бөгөөд хамгийн анх 1995 онд түүнийг олон нийтэд танилцуулжээ. Жава-г
бүтээхдээ С ба С++ хэлийн онцлог, бичиглэлийг хүчтэй тусган авсан
бөгөөд 2006 оны үеэс эхлэн Жава програмчлалын систем нь Java EE, Java
ME, Java Se гэж 3 хуваагдах болсон юм.
Жишээ нь:
55

Markup language
HTML
HTML гэдэг бол HyperText Markup
Language гэсэн үгний товчлол бөгөөд
HTML бол урдчилан тодорхойлсон
тагуудаар мэдээлэл дүрслэдэг. Мөн вэб
хуудас хэрхэн харагдах хэлбэрийг өөрчилж
чаддагараа давуу талтай. Гэвч текстийн
хэлбэр дүрс гэх мэтийг дэлгэцэнд гаргахад
CSS (Cascading Style Sheet) Javascript
зэргийг XML, HTML- 2ланд нь ашигладаг
байна.
www.emust.edu.mn
56

Markup language
XML
Програмчлалд маш өргөн
хэрэглэгдэж байгаа хэл бол XML юм. Энэ нь
Extensible Markup Language гэсэн үгний
товчлол. HTML бол урдчилан тодорхойлсон
тагуудаар мэдээлэл дүрслэдэг бол XML
хэрэглэгч өөртөө хэрэгтэй байгаа тагуудыг
үүсгэн мэдээллээ дүрслэнэ Жишээ:
Энэ мэдээллийг програмын аргаар
уншиж мэдээллийг авах үйлдлийг parsing
гэнэ. XML parser гэвэл XML-ийг уншиж
мэдээллийг авагч гэж ойлгож болно
www.emust.edu.mn
57

• АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА.

Datastructure algoritm

More Related Content

What's hot (20)

Viewers also liked (20)

Similar to Datastructure algoritm (20)

More from Nergui Batjargal (20)

Datastructure algoritm

Editor's Notes